دیسک و Swap در VPS و بهینه سازی آن

اگر یک VPS با رم محدود دارید، سرعت واقعی تان را پیکربندی دیسک و Swap در VPS تعیین می کند؛ همان جایی که برنامه ها در ترافیک I/O گیر می کنند یا نرم و روان می دوند. در این مقاله اسپاد سرور، از تصمیم های کوچک اما اثرگذار می گوییم: از فایل سیستم و گزینه های mount تا اندازه ی Swap، zram، و ریزتنظیمات کرنل. نتیجه؟ تاخیر کمتر، پایداری بیشتر، و مصرف هوشمندانه ی منابع.

۱) انتخاب فایل سیستم و گزینه های Mount برای دیسک و Swap در VPS

برای اکثر سرور مجازی ها، ext4 انتخابی امن و کاربردی است؛ XFS برای حجم های بزرگ و فایل های درشت (بکاپ/مدیا) عالی عمل می‌کند. صرفا انتخاب FS کافی نیست؛ گزینه‌های mount هم مهم اند:

• noatime را فعال کنید تا هر خواندن، زمان دسترسی فایل را به روز نکند.
• روی SSD/NVMe از TRIM استفاده کنید؛ به‌جای discard همیشگی، زمان بندی دوره ای بهتر است:

  systemctl enable --now fstrim.timer
  

• نمونه ی fstab برای روت ext4:

  UUID=...  /  ext4  defaults,noatime  0 1
  

• اگر بار کاریتان بیشتر ترتیبی است تا تصادفی (streaming/backup)، اندازه‌ی readahead را کمی بالا ببرید:

  blockdev --getra /dev/vda
  blockdev --setra 256 /dev/vda
  

نکته: در VPS ها حتی در سرور مجازی پیشرفته ، کنترل مستقیم scheduler همیشه ممکن نیست، اما اگر NVMe واقعی دارید، بررسی کنید:

cat /sys/block/nvme0n1/queue/scheduler
برای NVMe معمولا 'none' مناسب است.

۲) طرح پارتیشن و LVM؛ انعطاف + امنیت دیسک و Swap در VPS

اگر ارائه دهنده اجازه می دهد، از LVM استفاده کنید تا بعدا بتوانید منطقی و بی دردسر حجم ها را بزرگ/کوچک کنید. برای سرویس هایی مثل دیتابیس یا لاگ های حجیم:

• /var/log را جدا کنید تا پر شدن لاگ، سیستم را از کار نیندازد.
• دیتای دیتابیس را روی یک LV مجزا بگذارید تا مانیتورینگ و رشد حجم ساده تر شود.

در بسیاری از ایمیج های ابری فقط یک پارتیشن روت دارید؛ همان هم خوب است، اما با LVM و جداسازی مسیرهای حساس، ریسک های عملیاتی کاهش می یابد.

اگر نیاز به راهنمایی برای خرید هاست اقتصادی و دامنه و سرور مجازی  دارید، متخصصان با تجربه اسپاد سرور آماده خدمت به شما هستند. برای تماس با ما، روی “تماس با اسپاد سرور” کلیک کنید.

دیسک و Swap در VPS

۳) Swap: چقدر، کجا و چگونه؟

Swap دشمن شما نیست؛ کمربند ایمنی است. اندازه‌ی RAM×۲ دیگر نسخه ی عمومی خوبی نیست. راهنمای عملی سواپ در بهینه سازی دیسک و Swap در VPS:

• RAM ≤ 2GB: حداقل ۱–2GB Swap (برای امنیت در اوج مصرف).
• RAM 4–8GB: حدود ۱–2GB کافی است.
• RAM ≥ 16GB: ۲–4GB برای خطاهای لبه ای و نگه داشتن کش ها.

روی SSD/NVMe، swapfile انعطاف پذیرتر از پارتیشن است و روی ext4/XFS به خوبی کار می کند.

ایجاد swapfile پیشنهادی 2GB:

fallocate -l 2G /swapfile || dd if=/dev/zero of=/swapfile bs=1M count=2048 status=progress
chmod 600 /swapfile
mkswap /swapfile
swapon /swapfile
echo '/swapfile  swap  swap  defaults,pri=10  0  0' >> /etc/fstab

نکته: در بعضی محیط های container یا OpenVZ، Swap را هاست کنترل می کند و داخل VPS قادر به افزودن آن نیستید.

۴) zram: هوشمندانه تر از دیسک

اگر در دیسک و Swap در VPS رم کم است و I/O دیسک گلوگاه می شود، zram (فشرده سازی حافظه ی در حال استفاده به‌عنوان swap) معمولا بهتر از ضربه زدن به SSD است؛ تاخیر کمتر، نوشتن کمتر روی دیسک. روی توزیع های Debian/Ubuntu لینوکس:

apt update && apt install -y zram-tools
# سپس /etc/default/zramswap را تنظیم کنید، مثلا:
# ALGO=zstd
# PERCENT=50
systemctl enable --now zramswap

ترکیب مقدار کم swapfile + zram غالبا تعادل خوبی بین کارایی و پایداری ایجاد می‌کند.

دیسک و Swap در VPS

۵) ریزتنظیمات کرنل برای Swap و کش | بهینه سازی دیسک و Swap در VPS

دو کلید پرکاربرد:

• swappiness: تمایل کرنل به swap کردن. برای سرورهای وب/اپ با SSD: ۱۰ تا ۲۰.

  sysctl -w vm.swappiness=15
  echo 'vm.swappiness=15' > /etc/sysctl.d/99-swap-tuning.conf
  

• vfs_cache_pressure: تعادل بین نگهداری کش inode/dentry و آزادسازی آن. مقدار ۵۰–۱۰۰ را تست کنید؛ ۵۰ کش بیشتر نگه می دارد (به نفع سرعت فایل سیستم)، ۱۰۰ حالت پیش فرض است.

  sysctl -w vm.vfs_cache_pressure=80
  echo 'vm.vfs_cache_pressure=80' > /etc/sysctl.d/99-fs-cache.conf
  

اگر بار نوشتن سنگینی دارید، پارامترهای dirty (مثل vm.dirty_background_ratio) هم قابل تنظیم اند، اما بدون مانیتورینگ دقیق، تغییرشان را توصیه نمی کنیم.

۶) مانیتورینگ دیسک و Swap در VPS : حدس نزنید، اندازه بگیرید

قبل از هر تغییر و بعد از آن، شاخص ها را بسنجید:

• iostat -xz 1: درصد اشغال دیسک و زمان انتظار.
• iotop: کدام پردازش ها I/O می خورند.
• vmstat 1: swap in/out و صف های اجرا.
• sar / dstat: روندهای تاریخی.

اگر می بینید si/so در vmstat بالا می رود یا await در iostat جهش دارد، رم/Swap/دیسک یا الگوی دسترسیتان نیاز به بازنگری دارد.

۷) چند الگوی عملی برای سناریوهای رایج دیسک و Swap در VPS

• VPS وردپرسی ۲–۴GB RAM روی SSD
  ext4 + noatime، swapfile ۱–2GB، zram 25–۵۰% رم، vm.swappiness=15، fstrim.timer فعال. اگر php-fpm و mysqld کنار هم اند، مانیتورینگ iostat/iotop ضروری است.
• سرویس دانلود/بکاپ
  XFS، readahead بالاتر (مثلا ۲۵۶–۵۱۲)، جدا کردن مسیر دیتا با LVM، و فضای Swap حداقلی (۱–۲GB) کافی است.
• VPS دیتابیس سبک
  ext4 یا XFS، جداسازی دیتای DB روی LV، noatime، Swap 2GB برای شرایط خاص، swappiness پایین (۱۰–۱۵)، و توجه ویژه به مانیتورینگ latency دیسک.

۸) چک لیست بهینه سازی دیسک و Swap در VPS

• فایل سیستم مناسب (ext4/XFS) + noatime
• فعال سازی fstrim.timer برای SSD/NVMe
• طراحی منطقی پارتیشن/LVM برای مسیرهای حساس
• swapfile کوچک اما کافی + اولویت مناسب (pri)
• zram برای رم های کم یا بار burst
• vm.swappiness حدود ۱۰–۲۰ و vfs_cache_pressure بهینه
• سنجش قبل/بعد با iostat، iotop، vmstat

این تغییرات کوچک، مثل پیچ گوشتی های دقیق در جعبه ابزار شما هستند: شاید ساده به نظر برسند، اما یک به یک که درست تنظیم شوند، VPS شما در شلوغ ترین ساعات هم خونسرد و قابل اعتماد می ماند.